Onderwijs onderweg

‘Gronlid Central School’ hoort bij het ‘North East Schooldivision‘. Saskatchewan heeft in totaal 11 schoolbesturen.
Het dorp Gronlid ligt in een dunbevolkt gebied met veel grote graanboerderijen. Mijn familie bijvoorbeeld bewerkt 7200 acres (dat is ruim 29 km2), zo groot, het is bijna niet voor te stellen.
Ik rijd in eerste instantie de school voorbij, wat bijna onmogelijk is in zo’n klein dorp. Uiteindelijk zie ik de naam op een wit gebouw, dat er niet uitziet als een schoolgebouw, ik ben benieuwd!

Van binnen is het een mooi ingerichte school. Hier zie ik bijvoorbeeld ook materialen voor kinderen die wat anders nodig hebben dan een gewone stoel.

En wat denk je van de nationale sport, hockey, dat kan hier ook, de schaatsen staan al klaar!

Nadine Hiebert is leerkracht van ‘grade’ 1 (5-6 jarigen) en 2 (6-7 jarigen). Zij zat als kind ook al op deze school en kan mij veel vertellen over het onderwijs en de achtergronden.
Deze school heeft 51 leerlingen. Ze komen vooral uit boerengezinnen. Een derde komt van het ‘James Smith reservaat’, ‘first nation’ kinderen dus. In theorie gaan die naar de school in het reservaat. Maar veel ouders vinden het onderwijs in het dorp beter. En vragen toestemming aan de ‘chief’ van het reservaat om hun kind op de school in het dorp te plaatsen. Die kinderen spreken thuis wel engels, maar dan niet volgens de regels. Zodat er veel extra ondersteuning nodig is op het gebied van spraak en grammatica.
Als er meer nodig is dan de school kan bieden heeft het schoolbestuur een ‘diversity education teacher’ die kan helpen.

De leerkracht werkt vanuit leerlijnen en gebruikt het onderwijs curriculum als leidraad. Om de ontwikkeling te volgen maken ze gebruik van toetsen die het bestuur voorschrijft. Twee keer per jaar doen de kinderen een test die wordt voorgeschreven door de provincie.

Nadine vertelt iets over haar werkwijze.

Nadine vertelt hoe ze omgaat met het curriculum.

Nadine gaat uit van inclusie, als er iets nodig is zoekt ze een oplossing. Als ik haar vraag welke rol ouders spelen, vertelt ze dat ouders en kinderen enkele malen per jaar in gesprek gaan met haar. Kinderen presenteren dan hun ontwikkeling en zijn partner in het gesprek.
Ik ben onder de indruk van wat Nadine mij vertelt over hoe zij haar rol neemt in de ontwikkeling van de kinderen van Gronlid, niemand uitgezonderd.

De Canadese Grondwet omvat ook het ‘Charter van Rechten en Vrijheden’, dat de fundamentele rechten van alle bewoners van Canada bevat. Het Charter beschermt vrijheid van meningsuiting en godsdienst, democratische rechten, bewegingsvrijheid en vrijheid van taal; het beschermt burgers tegen bijvoorbeeld discriminatie op basis van geslacht, ras, etnische origine en fysieke of mentale handicap.

Dit land met zoveel emigranten uit verschillende landen én de oorspronkelijke bewoners (first nations’) heeft er voor gekozen om het gelijkwaardigheidsprincipe hoog in het vaandel te hebben.

Elke provincie geeft vorm aan haar eigen onderwijs curriculum, dat bestaat uit doelen per vakgebied met een korte uitwerking. Daar zitten dus verschillen in. Men is eigenaar van uitwerking en uitvoering van het curriculum.

Hieronder een foto van het curriculum voor ‘grade’ 1 en 2 in Saskatchewan, het is slechts één map.

Dit is een voorbeeld van een korte uitwerking van bovenstaand curriculum.

Naast dit curriculum zijn er voorbeeldboeken per vakgebied waar de leerkracht informatie en ideeën uit kan kiezen. Er zijn dus geen methodes met werkt met leerlijnen.

Dit is het onderwijs curriculum van Ontario per vakgebied.

Ook de terminologie is per provincie verschillend. Zo worden bijvoorbeeld ‘schoolbesturen’ in de ene provincie ‘boards’ genoemd en in de andere ‘divisions’. Ook de ondersteuners voor ‘special needs’ hebben andere namen per provincie.

Maar de schoolbussen zijn in elke provincie wel hetzelfde!

De provincies die ik heb bezocht werken allen aan inclusief onderwijs. Ook in Canada gaat dat niet vanzelf, maar de mensen die ik spreek vinden het heel belangrijk. Het onderwijs heeft wat hen betreft een voorbeeldfunctie in het uitdragen van het gelijkwaardigheidsprincipe.

Kit Bell werkt op Silverwood Heights School in Saskatoon. Ze begeleidt een groepje kinderen van 3 en 4 jaar met onder andere celebrale parese en spraak- taalstoornissen. Zij werkt met een voorschools interventie programma: ‘Step Ahead Preschool Program’. Het programma is een voorbereiding voor de reguliere basisschool, onder andere door het trainen van routines.
De kinderen komen in deze groep via het ziekenhuis, de organisatie ‘autism service’ en huisartsen. Ze hebben meestal al een diagnose of zijn op weg naar een diagnose.
Kit is gespecialiseerd in autisme. Twee dagen per week wordt ze ondersteund door een spraak- en taal patholoog die ook met de kinderen werkt.

Kit vertelt over haar werk

Twee onderwijs assistenten ondersteunen deze groep de hele week. In Saskatchewan krijgt een onderwijsassistent een training van twee jaar.

Kit kijkt wat kinderen nodig hebben, zo nodig past ze het materiaal aan!

Naast het voorschoolse programma heeft Silverwood Heights nog een speciale klas ‘Functional liveskills classroom’ voor kinderen die niet (meer) in een gewone klas kunnen blijven.
Ze willen het liefst totaal inclusief zijn, maar in sommige gevallen is dat niet mogelijk. Als kinderen meer uit de klas zijn dan er in, kunnen ze op deze school naar de speciale klas, daar is vooral zorg. Er zijn maar een paar scholen die zo’n klas hebben. De overgang naar zo’n klas vindt meestal plaats na ‘grade 4’ (9-10 jarigen).

Kit laat ons enkele voorbeelden zien die zij gebruikt om te leren communiceren met de kinderen in haar klas

Het voortbestaan van Kits groep volgend schooljaar is niet zeker, mogelijk ondersteunt Saskatchewan dit programma niet meer.
Dat zijn herkenbare uitdagingen: zijn de hoge kosten voor de ondersteuning van zo’n kleine groep de investering waard? Ook in Canada worden afwegingen gemaakt. Die kunnen verschillen per provincie. Een verschil is bijvoorbeeld de leeftijd waarop kinderen naar school gaan. In Ontario starten kinderen in het jaar dat ze 4 worden een full-time 2-jarig ‘kleuterprogramma’. In de andere provincies die we bezocht hebben start een 1-jarig ‘kleuterprogramma’ in het jaar dat ze 5 worden en dan 2 dagen per week. Ouders hebben daar wel mogelijkheden om dit op eigen kosten aan te vullen. Kinderen met ‘special needs’ krijgen mogelijkheden die door de provincie bekostigd worden.

Mag ik jullie voorstellen aan Courtney

Courtney en haar familie wonen in Sasketoon in de provincie Saskatchewan. Omdat ze het syndroom van Down heeft ging ze naar een voorschoolse opvang voor kinderen met ‘special needs’. Daar onderzocht men wat ze nodig heeft om zich te kunnen ontwikkelen op een reguliere basisschool. Haar vaardigheden waren zo goed dat ze al vlot in een reguliere klas kwam met de steun van een assistent. In het begin was die er elke dag.
De sfeer in de klas is erg belangrijk, vertelt Susan, haar moeder. Het was voor alle kinderen veilig, ook voor Courtney, ze hoorde er gewoon bij. De cognitieve vakken, deed ze op haar eigen niveau. De creatieve vakken deed ze mee met de klas.

In gesprek met Susan, de moeder van Courtney

Susans oudere dochter zat al op de school toen Courtney geboren werd. Ze nam Courtney mee naar school en vertelde over haar in de klas van haar dochter. Courtney is wie ze is, net als de andere kinderen op de school en in de buurt. Dat Courtney naar dezelfde school ging als haar zus was geen punt.
Susan merkt op dat ze steeds afstemde met de school, de samenwerking is heel belangrijk. Elk kind is anders, als ouder ken je je eigen kind heel goed. De school en de ouders vertrouwden elkaar en waren steeds in gesprek met elkaar. Als ze iets niet zeker wisten, probeerden ze het gewoon.
Susans advies:
“Learn to do, by doing!”

Susan zegt dat ze erg gelukkig is dat er inclusief onderwijs is in Canada: “kinderen leren zoveel van andere kinderen. Ze willen nadoen wat andere kinderen doen. Courtney leert alles van anderen, dat zit in haar aard”. Ze vult aan: “Courtney is onderdeel van de maatschappij, ze hoort er gewoon bij. Niemand denkt er hier over na”.

Dat is wat ik in Canada tegenkom, het is voor iedereen normaal om alle kinderen met elkaar naar school te laten gaan. Ik hoor dat ook tijdens de gesprekken die ik voer met de mensen die ik ontmoet. Inclusief onderwijs gaat vooral over gelijkwaardigheid en met elkaar (leren) leven. Ik ben benieuwd naar mijn ervaringen tijdens de volgende ontmoetingen.

Canada is het op één na het grootste land van de wereld met 9.970.610 km2 aan oppervlakte. Het heeft 10 provincies and 3 territories.

Ik heb er slechts vier van bezocht, namelijk Ontario, Manitoba, Saskatchewan en Alberta. Ik zal deze reis waarschijnlijk 6000 kilometer afgelegd hebben als ik terug ben op mijn eindbestemming Thunderbay in Ontario.
Canada is behalve groot ook heel bijzonder op elk gebied. Zoals bijvoorbeeld de verschillende culturen van de oorspronkelijke bewoners (‘first nations’) en de emigranten uit alle delen van de wereld. De (klein)kinderen van de emigranten van toen voelen zich Canadees. Gelijkwaardigheid is heel belangrijk. Daar zijn ze trots op en dat laten ze ook zien in dit jaar van hun 150 jarig bestaan.

Niet alleen het land is groot, maar ook de vrachtwagens, de treinen, de velden, de machines; hier denk en werk je in het groot. Ik wil iets van het land laten zien om mijn verhalen over het onderwijs een context te geven. Het is slechts een impressie. In dit blog staan de weidsheid en het verschil in landschap centraal. Enkele korte video’s onderweg:

In deze video zorgt de wind voor veel geruis:

Prachtige vergezichten! Maar ik heb ook ‘last’ van het feit dat dit land zo groot is; op de boerderijen van mijn familie moet ik het doen met minimaal internet, daarom kan ik niet zo vaak aan mijn blog werken. Het uploaden van een video neemt uren in beslag en anderen kunnen ondertussen niet op het internet. Ik upload mijn video’s dus als zij het graan en koolzaad oogsten.

Saskatchewan is de grootste graanprovincie van Canada. De boerderijen liggen op grote afstand van elkaar, maar de kleine dorpjes hebben meestal toch een school. Eén er van heb ik bezocht, zie een volgend blog.

Op St. Mary School in Westlock ontmoet ik Nora Mchaughey.
Zij is de adjunct directeur en tevens ‘coördinator inclusief onderwijs’. Dit is een ‘pre K-12 school’, een school voor kinderen vanaf 4 tot 17 jaar. Ook het ministerie van onderwijs van Alberta schrijft inclusief onderwijs voor.
Deze school onderschrijft dat volledig, maar ervaart wel grenzen bij kinderen met ernstige gedragsproblemen. Dus daar wil ik meer van weten. Ik mag observeren bij de leerkracht die als het ware de coach is van deze leerling. Zij werkt met nog een andere leerling die volledige begeleiding krijgt.

De focus is gericht op ontwikkeling en onafhankelijkheid. Hun coach werkt daar aan met veel geduld en begrip. Een kleine verandering kan al veel stress en onhandig gedrag tot gevolg hebben. De coach is daarom vaak bij de gezamenlijke activiteiten met de andere kinderen van de school. Het grote voordeel van deze aanpak is, dat deze kinderen bij de gemeenschap horen.

Nora vertelt over inclusief werken op haar school; het zit ‘m toch vaak in kleine dingen en creatieve oplossingen, is haar conclusie. Als dat meewerkt aan het verkrijgen van een inclusieve maatschappij, is het de moeite waard. Quote Nora:

“inclusive education is time consuming and tedious but it is critical important”

Een voorbeeld van de werkwijze is ‘buddy learning’, waarbij oudere en jongere kinderen door elkaar activiteiten uitvoeren en op die manier van elkaar leren. Ook zie ik in de klassen de halflege muren, waar steeds weer iets bij gehangen wordt dat past bij de leerstof. In de groep waar ik een kijkje neem zie ik dat de organisatie, de voorbereiding en de werkvormen helpen om om te gaan met de verschillen tussen kinderen.

Ouders zijn altijd betrokken bij de school. Mindfulness is geïntegreerd in de pedagogisch aanpak. Samenwerking met organisaties die het gezin ondersteunen is van groot belang, ze noemen het Child protection.

Dat was een interessant bezoek, ik ben blij met de medewerking die ik krijg. Mensen gaan zonder voorbereiding voor mijn camera staan en willen graag meewerken aan een inclusieve maatschappij.

De provincie Ontario heeft maar enkele schoolbesturen. Ik bezoek een van hen ‘Keewatin Patricia District schoolboard’ en werd ontvangen door het team dat zich bezighoudt met kinderen met special needs en de bestuurder.

Even voorstellen: Sean Monteytgh, ‘director of education’, hij is de bestuurder.
Candice Kerkermeier, ‘mental health-lead’, zij verzorgt de scholing voor leerkrachten.
Bea van Burgsteden, de schrijfster van het blog.
Joan Kantola, ‘superintendent in charge of special education’, zij coördineert de ondersteuning voor special education, ontwikkelt het beleid en ondersteunt de bestuurder.
Gayle Mutrie ‘save en supportive schools-lead’, zij verzorgt de praktische ondersteuning op de scholen.

Dit bestuur beslaat een gebied zo groot als Frankrijk. Zij hebben 5200 kinderen, 54% daarvan is ‘first nation’ (oorspronkelijke bewoners). De afstand van de ene kant van het bestuur naar de andere is enorm, zeker 6 uur rijden. Dat betekent dat de mensen die scholen ondersteunen heel veel kilometers afleggen.
Zij vertellen dat er vroeger speciale scholen waren. Nu zijn er alleen nog speciale scholen voor kinderen die slechthorend, doof, slechtziend of blind zijn. Ze moeten dan wel naar Toronto, 1600 km verder. Plaatsing op zo’n school is er op gericht om weer terug te keren naar de basisschool in eigen stad of dorp.
De overgang naar inclusief onderwijs heeft veel tijd gekost en is nu algemeen geaccepteerd. Er zijn nog veel hobbels te nemen. Een ervan is de samenwerking met de ‘first nations’. Vooral in Noord Canada wonen zij in reservaten volgens hun eigen cultuur, met hun eigen scholen. De bestuurder is in gesprek met Nishnawbe Aski Nation. Ze hebben een overeenkomst getekend om samen te werken.

Hij vindt het belangrijk om in gesprek te blijven. De ‘first nations’ gemeenschap groeit, hij vindt het zijn taak om samen met hen op te trekken en meer te integreren.

Ouote van Sean Monteytgh:

“Every child has the right to come to school
Every child needs to feel safe at school
Every child has the right to be in system free of discrimination”

Het belang van relaties wordt nog eens onderstreept door de bestuurder. Ook merkt hij op dat het bieden van inclusief onderwijs niet goedkoper is dan het hebben van speciale scholen.

Inclusie verplichten vanuit het ministerie zal niet werken. De mensen die het moeten uitvoeren moeten voelen dat het belangrijk is voor de gemeenschap en de toekomst.

Ouote van Sean Monteytgh:

“cultural changes already reacting to their own reality”

Hij wil daarmee zeggen dat je vernieuwing steeds kunt uitstellen, maar dat de tijd (realiteit) je zal inhalen.

Joan Kantola zet op een rij waar Canada aan heeft gewerkt om tot inclusie te komen:
– De mensen moeten het echt willen
– De politiek moet duidelijk aangeven wat er verwacht wordt
– De sleutelfiguren die de transformatie in de praktijk vorm geven, de ‘champions’ worden ingezet
als ambassadeur

Omgaan met trauma’s is de focus voor de volgende jaren.

Er zijn wel speciale klassen in scholen, de kinderen kunnen daar tijdelijk een deel van de week ondersteuning krijgen. Het programma is erop gericht dat ze terug gaan naar de eigen klas. Candice Kewrkermeier vertelt er over:

We kunnen Canada niet vergelijken met Nederland, de bevolkingssamenstelling, de omgeving en de omvang bijvoorbeeld zijn heel anders dan in Nederland.
De de situatie is heftiger dan ik had gedacht. In vele gesprekken hoor ik de ongerustheid over de toekomst met betrekking tot de ‘first nations’.
Ik ben onder de indruk van de passie voor inclusief onderwijs, waarbij het gelijkwaardigheid leidend is.

Passend onderwijs en inclusief onderwijs… wat is nu eigenlijk het verschil? Voor mij gaat inclusief onderwijs een stap verder dan passend onderwijs. Op dit moment hebben we het in Nederland over ‘passend onderwijs’. In Canada is in 1984 ‘inclusief onderwijs’ ingevoerd, radicaal, zonder tussenstappen.

In een van mijn eerste blogs vraagt Kalinka naar voorbeelden die zij kan gebruiken om aan alle verschillende onderwijsbehoeften te voldoen in haar groep. Ik krijg de kans om bij Sherri Lankinen in de groep te kijken op de ‘Whitefish Valley’, dat is precies waar ik voor kom!

Sherri’s tips zijn vaak heel eenvoudig en alle kinderen profiteren er van:

Voor Sherri is inclusie normaal; als er iets nodig is zoek je naar een oplossing. Een goed voorbeeld vind ik de geluiddempers onder de stoelpoten, zodat haar leerling met gehoorproblemen niet te veel last heeft van het geschuif over de vloer. Toen ik haar daar voor complementeerde haalde ze haar schouders op en zei: ‘ik verplaats me in de kinderen en hun vragen of zorgen, dan komen de oplossingen vanzelf’.

Ik wilde met een ‘open mind’ kijken naar hoe de leerkrachten vorm geven aan de opdracht om inclusief te werken. Ik kom mooie dingen tegen, ook in Canada gaat het de ene leerkracht gemakkelijker af dan de andere. Hoewel het van bovenaf is opgelegd lijkt iedereen achter inclusief onderwijs te staan, dat is een van de redenen waarom het werkt.

Deze school hoort bij het ‘Lakehead Schoolboard’, met scholen in Kakabeka Falls, Whitefish en Thunder Bay (Ontario). Glenn Cunningham, de directeur, vertelt dat er vroeger ook speciale scholen waren in Canada. Inclusief onderwijs werd in 1984 ingevoerd; men wil insluiten in plaats van uitsluiten. Er zijn nog wel speciale scholen voor kinderen die slechtziend, blind, slechthorend of doof zijn, maar die staan in Zuid Ontario, 1600 km van Hymers. Glenn staat helemaal achter het inclusieve onderwijs en vertelt gepassioneerd over de voordelen voor de toekomst van alle kinderen: “School is not an academic setting only, but a cultural setting where learning happens for all”

Hoe gaan we om met alle verschillen:

Glenn vraagt me te kijken of kinderen die speciale ondersteuning krijgen, opvallen in de klas. Het is duidelijk zijn bedoeling dat ik geen verschil zie: “De gelijkwaardigheid moet je zien en voelen in de klas”. Hij praat niet alleen over zijn visie, hij handelt er ook naar. Dat zie ik aan hoe hij met kinderen in de school omgaat, hij zíet hen werkelijk. Als ik hem volg om in enkele klassen te kijken merk ik dat datzelfde geldt voor zijn omgang met leerkrachten en ouders.
In zijn school, Whitefish Valley is een gespecialiseerde leerkracht ‘gezondheid en extra ondersteuning’. Zij verzorgt samen met de leerkracht alles rondom een leerling met extra ondersteuningsbehoefte.
Bij meer complexe casuistiek wordt gekeken wat er precies nodig is, volgens de werkwijze IPRC: Identification Placement Review Committee.
De benodigde ondersteuning wordt door het bestuur verzorgd in overleg met de directeur van de school.

Glenn legt uit wat de focus is wat betreft het omgaan met elkaar:

Sherri Lankinen is leerkracht op de Whitefish Valley:

Glenn benadrukt dat de rol van de andere kinderen in de groep minstens zo belangrijk is als die van de leerkracht: “biggest supporter of children with special needs are other children”.

Het valt op dat Glenn alle mensen in zijn school kent. Zijn visie is duidelijk: ‘we gaan het samen doen, niemand uitgezonderd’. Dat is ook de schoolvisie, dat voel je; er is echte aandacht.

In het volgende blog zal Cherri veel van haar wijsheden met ons delen. Zij ziet inclusief onderwijs juist als een voordeel voor alle kinderen.

Maandag heb ik het eerste gesprek dat is geregeld door mijn familie. Ik ga spreken met Tom Bolend, hij is consultant voor het ministerie van onderwijs van Ontario. Hij heeft veel ervaring als special education facilitator, hij ondersteunde het proces naar inclusief onderwijs.
Hij is medeontwikkelaar van een programma waarin leerkrachten leren omgaan met traumaverwerking. Dat is de focus die het onderwijs in Ontario gaat leggen, gebaseerd op academisch onderzoek. De ontwikkeling is in de laatste fase.

Voor hem is inclusief werken de enige manier om een maatschappij te krijgen waarin men leert omgaan met elkaar en zich gerespecteerd en veilig voelt.

Ik vraag hem hoe hij denkt dat het verder moet gaan:

Hij benadrukt het belang van well-being, van zich veilig voelen. Aspecten van mindfullness en yoga, het aangaan en onderhouden van relaties zijn daarin opgenomen. Het programma dat hij maakt met zijn groep zal daarin gaan voorzien.
Ter infnormatie hierbij de website www.thirdpath.ca